
Dudy. Metamorfozy instrumentu w odrodzonej Polsce — od tradycji do folkloryzmu
Wydanie: książka + DVD
ISBN: 978-83-229-3698-6
Liczba stron: 608
Format: B5, oprawa twarda z obwolutą
Rok wydania: 2020
Książka Zbigniewa Jerzego Przerembskiego Dudy. Metamorfozy instrumentu w odrodzonej Polsce — od tradycji do folkloryzmu jest poświęcona instrumentowi muzycznemu, którego znaczenie w kulturze polskiej (ale i europejskiej) trudno przecenić. W Europie grano już na nim bowiem co najmniej 2000 lat temu. W czasach staropolskich był głównym składnikiem niepisanego, a więc poznawanego w bezpośrednim przekazie międzypokoleniowym, nurtu kultury muzycznej. Najdawniejszych dziejów tego instrumentu dotyczyły wcześniej wydane tomy: Dudy. Dzieje instrumentu w kulturze staropolskiej, Warszawa 2006 (okres między średniowieczem a schyłkiem I Rzeczypospolitej) oraz Dudy. Instrument mało znany polskim ludoznawcom, Warszawa 2007 (czas od końca XVIII wieku po pierwszą wojnę światową). W tomie Dudy. Metamorfozy instrumentu w odrodzonej Polsce… ukazane zostały dudy i grający na nich muzycy w okresie od dwudziestolecia międzywojennego do początków XXI stulecia, uwzględniając zakres terytorialny państwa przed i po drugiej wojnie światowej. W tym czasie tradycyjna praktyka dudziarska stopniowo się zmniejszała, ograniczała zakres kulturowy, społeczny i terytorialny. Po pierwszej wojnie światowej, podobnie jak w XIX wieku, dudziarze byli aktywni już prawie wyłącznie w obrębie kultury ludowej. Z innych środowisk, w których niekiedy jeszcze działali, trzeba wymienić przede wszystkim wojsko, czasem też dwory, kościoły czy przestrzeń miejską. Już w ostatnich dekadach XX stulecia muzyka dudziarska stawała się w coraz większym stopniu elitarnym rodzajem twórczości. Grali ją, a także słuchali jej przede wszystkim miłośnicy tradycyjnej muzyki i kultury, niezależnie od regionu, z którego pochodzili i w którym mieszkali. Trzeba podkreślić, że sztuka dudziarska pielęgnowana jest zwłaszcza tam, gdzie była popularyzowana i gdzie stworzono warunki do kształcenia jej adeptów.
Wprowadzenie
Rozdział I. Nazewnictwo
- Instrument
- Dudy
- Gajdy
- Kozioł
- Koza
- Siesieńki
- Części dud
- Piszczałka melodyczna
- Piszczałka burdonowa
- Stroiki
- Części łączące
- Zbiornik powietrza
- Ustnik
- Mieszek
- Grający na dudach
- Granie na dudach i określenia wykonawcze
- Przeniesienia nazw
- Terminologia instrumentologiczna
Rozdział II. Zasięgi praktyki dudziarskiej
- Rozprzestrzenienie geograficzne
- Wielkopolska i Ziemia Lubuska
- Pomorze
- Śląsk
- Regiony karpackie
- Beskid Śląski
- Beskid Żywiecki
- Babiogórskie
- Orawa
- Podhale
- Huculszczyzna
- Inne kraje i regiony
- Łużyce
- Czechy, Morawy, Śląsk Czeski
- Słowacja
- Węgry
- Ukraina
- Białoruś
- Litwa
- Kraje południowosłowiańskie
- Rumunia
Rozdział III. Sytuacje wykonawcze
- Relikty tradycji
- Dla „swoich”
- W cyklu życia
- Chrzciny
- Wesele
- Pogrzeb
- W cyklu kalendarza
- Gody, Boże Narodzenie
- Zapusty
- Obrzędy i zwyczaje wiosenne, Wielkanoc
- Sobótka, Zielone Świątki
- Żniwa, dożynki
- Wielkopolska
- Regiony karpackie
- Winobranie
- „Katarzynki”
- Tradycyjne wiejskie zabawy
- Dla „obcych”
- W kręgach dworskich
- W wojsku
- W kościele
- W mieście
- Na pastwisku
- Wędrowne zarobkowanie
- W rzeczywistości nadprzyrodzonej
- W nurcie folklorystycznym
- Zespoły folklorystyczne
- Uświetnianie uroczystości
- Festiwale i konkursy
- Restauracje regionalne i pensjonaty
- Środki masowego przekazu
- Radio
Rozdział IV. Dudziarze
- Edukacja
- Podręcznik
- Sylwetki dudziarzy
- Wielkopolska
- Ostrowskie
- Krotoszyńskie
- Jarocińskie
- Gostyńskie
- Rawickie
- Leszczyńskie
- Kościańskie
- Grodziskie
- Poznańskie
- Szamotulskie
- Nowotomyskie
- Wolsztyńskie
- Ziemia Lubuska
- Zielonogórskie
- Świebodzińskie
- Międzyrzeckie
- Beskid Śląski
- Beskid Żywiecki
- Inne regiony beskidzkie
- Podhale
- „Obcy” dudziarze
- Pozycja społeczna
- Zarobki
- W literaturze
- W sztukach plastycznych
- W fotografii
- Kultywowanie pamięci
Rozdział V. Dudy
- Zbiory instrumentów dudowych
- Wytwórcy dud
- Budowa dud
- Elementy dud
- Materiały
- Piszczałki
- Stroiki
- Łączniki
- Zbiornik powietrza
- Ustnik
- Mieszek
- Zdobienia
- Sposób wykonania
- Piszczałki
- Rozmiary
- Otwory palcowe
- Stroiki
- Łączniki
- Zbiornik powietrza
- Ustnik
- Mieszek
- Zdobienia
- Gra na dudach
- Przygotowanie do gry
- Uszczelnianie połączeń
- Strojenie
- Pozycja podczas gry
- Sposób trzymania instrumentu
- Palcowanie
- Sposób gry
- Wykorzystanie piszczałek
- Konserwacja i przechowywanie dud
- Właściwości muzyczne dud
- Brzmienie
- Skala
- Hierarchizacja skali
- Strój
- Rodzaje dud
- Próba klasyfikacji
- Dudy jednogłosowe
- Dudy dwugłosowe
- Dudy trzygłosowe
- Dudy czterogłosowe
- Próba typologii
- Typ zachodniosłowiański
- Siesieńki
- Dudy
- Kozioł
- Typ południowosłowiański
- Innowacje
- Hybrydy
- „Obce” dudy
- Cena dud
- Dudy w prezencie
- W tradycyjnych zespołach muzycznych — składy kapel dudziarskich
- Dudy solo
- Jednorodne zespoły dudowe
- Kapele „instytucjonalne”
- Orkiestry
Rozdział VI. Muzyka dudowa
- Dokumentacja gry
- Zapisy nutowe
- Nagrania fonograficzne
- Rejestracja filmowa i audiowizualna
- Repertuar
- Melodie pieśniowe
- Formy instrumentalne
- Styl wykonawczy
- Wariantywność
- Maniery wykonawcze
- Staccato
- Pauzy
- Powtarzanie dźwięków
- Ozdobniki
- Wibracja
- Tremolo, tryl
- Międzydźwięki
- Dudy w kapeli (rodzaje współgry)
- Dudziarze i śpiew
- Wpływ dud na melodykę pieśni
- Specyfika praktyki instrumentalno-tanecznej
- Naśladowanie brzmienia dud
- Dudy w muzyce nietradycyjnej
- Odbiór muzyki dudowej
- Pozamuzyczne funkcje gry i repertuaru
- Dudy i dudziarze w porzekadłach ludowych
Zakończenie
Bibliografia
Summary
Przykłady muzyczne
Ilustracje
Zawartośc płyty DVD
Indeks
Kontakt
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Sp. z o.o.Pl. Uniwersytecki 15
50-137 Wrocław
tel./faks 71 375 28 85
biuro@wuwr.com.pl
marketing@wuwr.com.pl